گربه کاراکال (گوش سیاه) + گربه خانگی یا وحشی

گربه کاراکال، که به نام گربه سیاه گوش نیز شهرت دارد، یکی از زیباترین و نادرترین گونه‌های گربه‌سانان در طبیعت است. این حیوان شگفت‌انگیز بومی مناطق خاورمیانه و آفریقا بوده و در میان گربه‌سانان کوچک، به عنوان یکی از سنگین‌ترین و سریع‌ترین گربه ها شناخته می‌شود. تحقیقات ژنتیکی حاکی از آن است که گربه طلایی آفریقایی و یوزگربه به عنوان نزدیک‌ترین خویشاوندان کاراکال محسوب می‌گردند. در ادامه، اطلاعات جذاب و دیدنی بیشتری در مورد این موجود خارق‌العاده به اشتراک می‌گذاریم. تا انتها همراه ما باشید تا با جوانب مختلف زندگی گربه کاراکال آشنا شوید.

چرا گربه کاراکال اهمیت دارد؟

• گربه کاراکال، که به اسامی سیاه گوش کاراکال یا منگوله گوش نیز شناخته می‌شود، یکی از زیباترین و نادرترین گونه‌های جانوری در میان گربه‌سانان کوچک است که بومی خاورمیانه و آفریقا می‌باشد.
• این گونه به دلیل وزن بالا و سرعت شگفت‌انگیزش در میان گربه‌سانان کوچک بسیار ممتاز است.

گربه کاراکال به عنوان یکی از نادرترین موجودات در حیات‌وحش شناخته شده و به عنوان یکی از شگفتی‌های طبیعی مورد توجه قرار گرفته است.

کشف گربه کاراکال: نادرترین گربه‌سانان ایران

گربه کاراکال، معروف به سیاهگوش بیابان، یکی از هشت گونه گربه‌سان است که در ایران یافت می‌شود. شاید نام کویر کاراکال در یزد به گوشتان خورده باشد، که به عنوان زیستگاه اصلی این گونه شناخته می‌شود. گربه کاراکال در آفریقا و آسیا یافت می‌شود، اما در مناطقی مانند قزاقستان با زمستان‌های سخت و هندوستان، جمعیت آن به شدت محدود است. هرچند برخی افراد گربه کاراکال را به عنوان حیوان خانگی نگه می‌دارند، باید به یاد داشته باشیم که این گونه منحصربه‌فرد واقعاً متعلق به طبیعت است.

توجه به دسته‌های موی بلندی که روی گوش‌های گربه کاراکال روییده، به این حیوان ظاهری خاص و قابل توجه می‌بخشد که از ویژگی‌های منحصر به فرد آن به شمار می‌رود. گربه کاراکال در زیستگاه‌های خشک نظیر نیمه بیابان‌ها، جنگل‌های استپی و مناطق خشک می‌زید، اما در مناطق بسیار خشک مانند مرکزی شبه‌جزیره عربستان کمتر دیده می‌شود.

ریشه‌یابی نام کاراکال

گربه کاراکال جزو گوشت‌خواران با نام علمی Carnivora و تیره گربه‌سانان با نام علمی Felidae است. نام کاراکال به دلیل وجود موهای سیاه و بلند در پشت و انتهای گوش‌های بزرگ این حیوان انتخاب شده است. این نام از کلمه ترکی Qhara-Qulq مشتق شده که به معنای «جانور گوش سیاه» است. در ادبیات جانورشناسی، این گونه با عناوین Persian Lynx و Desert Lynx نیز شناخته می‌شود. در فارسی قدیم به این حیوان «پروانک» گفته می‌شد، که به معنای کسی است که پیک یا قاصد را راهنمایی می‌کند، و نام دیگر آن «شاطر شیر» بود، که به معنای پیش‌دونده شیر است.

مشخصات ظاهری کاراکال

کاراکال، با ابعادی بزرگتر از گربه‌های خانگی، دارای جثه‌ای است که طول سر و بدن آن بین 55 تا 90 سانتی‌متر، طول دم آن از 22 تا 34 سانتی‌متر، ارتفاعش بین 40 تا 50 سانتی‌متر و وزنش از 8 تا 18 کیلوگرم متغیر است. بدن این گونه کشیده و استوانه‌ای شکل با دست‌ و پاهایی بلند است که آن را از سایر گربه‌سانان متمایز می‌کند. پاهای این حیوان بلندتر از دست‌هایش و کف پاهایش پهن هستند. کاراکال دارای گوش‌های بزرگ و مثلثی با تاجی از موهای سیاه به طول تقریبی 5 سانتی‌متر در انتهای هر گوش است. این گوش‌ها با بیش از ۲۰ عضله کنترل می‌شوند، که این مجموعه پیچیده به آنها امکان می‌دهد به خوبی شکار خود را شناسایی کنند.

کاراکال در ناحیه پشتی بدن خود خزی انبوه، کوتاه و به رنگ زرد شنی با تمایل به قرمز و قهوه‌ای دارد و دور آن با هاله‌ای سیاه رنگ است. این گربه‌سان از معدود گونه‌هایی است که بدون هیچ خط و خالی روی بدنش زندگی می‌کند، ویژگی‌ای که ممکن است به عنوان سازگاری با محیط‌های بیابانی تفسیر شود. قسمت زیرین بدن، چانه و گلوی آن سفید هستند، و بالای چشم‌ها و پشت گوش‌هایش به رنگ سیاه است، و خط سیاه باریکی از گوشه‌های دهان تا چشم‌ها کشیده شده است. توله‌های کاراکال دارای خال‌های قرمزرنگ در ناحیه زیرین بدن هستند و رنگ بدنشان تیره‌تر از بزرگسالان است. در این گونه، نر و ماده از نظر شکل ظاهری مشابه هستند، اگرچه ماده‌ها کوچک‌تر هستند. دم گربه کاراکال کوتاه و باریک است و تقریباً یک سوم طول سر و تنه را تشکیل می‌دهد.

رفتارشناسی کاراکال

کاراکال بیشتر فعالیت‌های خود را در شب، اوایل غروب یا بامداد انجام می‌دهد، اما گاهی در روزهای زمستانی نیز ممکن است در حین شکار دیده شود. با این حال، این گربه‌سان به طور کلی به عنوان یک جانور شب‌زی شناخته می‌شود. کاراکال معمولاً به تنهایی زندگی می‌کند و قلمروی وسیعی را ادعا می‌کند؛ این حیوان زیر بوته‌ها، در شکاف‌های سنگی و در حفره‌های طبیعی لانه‌گزینی می‌کند و آن‌ها را با پشم و پر می‌پوشاند، غالباً روزها در زیر بوته‌ها استراحت می‌کند.

با توجه به ویژگی‌های فیزیکی خود، کاراکال بسیار چابک است. این گربه در برخورد با پرندگان می‌تواند به صورت عمودی به هوا بپرد و آن‌ها را با سرعتی چشمگیر هم در زمین و هم در هوا شکار کند. کاراکال در مواجهه با انسان‌ها و وسایل نقلیه بسیار بزدل است، به‌طوری‌که گاهی اوقات با دیدن اتومبیل‌ها به شدت متوحش و ساکت می‌شود، آنقدر که می‌توان آن‌ها را به آسانی گرفت. این حیوان به‌راحتی اهلی و آموزش‌دیده می‌شود و در گذشته برای شکار خرگوش، آهو، روباه، و پرندگان تربیت شده‌است.

فرآیند تولید مثل در کاراکال

کاراکال‌ها معمولاً در فصل زمستان جفت‌گیری می‌کنند و پس از دوره‌ای حدود 68 تا 81 روزه، به طور معمول دو تا سه توله می‌زایند. توله‌های تازه متولد شده چیزی بین 200 تا 250 گرم وزن دارند و چشم‌های آن‌ها بین 4 تا 10 روز پس از تولد باز می‌شود. آن‌ها تا حدود 9 تا 10 ماهگی همراه مادر خود باقی می‌مانند و در سن دو سالگی به بلوغ جنسی می‌رسند. در شرایط اسارت، با دسترسی به تغذیه مناسب، ممکن است کاراکال‌ها تعداد بیشتری توله به دنیا بیاورند.

در شرایط طبیعی، کاراکال‌ها می‌توانند در تمام طول سال جفت‌گیری کنند، اما احتمال بیشتری برای جفت‌گیری وجود دارد زمانی که تغذیه‌ آن‌ها مناسب‌تر باشد. تغذیه‌ی خوب بر باروری جنس ماده تأثیر می‌گذارد. دوره‌ی فحلی در ماده‌ها 14 روزه است و در این مدت، ماده با چندین نر به نوبت جفت‌گیری می‌کند.

تغذیه کاراکال

کاراکال رژیم غذایی متنوعی دارد که شامل جانورانی مانند جبیر (یک نوع آهو)، خدنگ، خرگوش، و پرندگانی همچون هوبره و کبک می‌شود. همچنین این حیوان به خوردن مارهای سمی، موش‌ها، آهوان، بزهای کوهی کوچک، بچه شترمرغ‌ها، و حتی حشرات نیز علاقه نشان می‌دهد. در مواقعی که طعمه طبیعی کمیاب است، کاراکال ممکن است به خوردن دام‌های اهلی روی آورد. این گربه‌سان در شکار پرندگان مهارت فوق‌العاده‌ای دارد و برای شکار حیوانات بزرگ‌تر، پس از یک تعقیب و گریز، بر روی گلوی شکار خود پریده و آن را از شکم شروع به خوردن می‌کند. کاراکال قادر است نیازهای آبی خود را نیز از طعمه‌اش تأمین کند.

طول عمر کاراکال

در حیات‌وحش، گربه های کاراکال معمولا بین 9 تا 15 سال عمر می‌کنند، اما در اسارت، در صورتی که به خوبی از آنها مراقبت شود و تغذیه مناسبی داشته باشند، می‌توانند تا 19 سال زندگی کنند. با افزایش سن، کاراکال‌ها ممکن است در طبیعت به بیماری‌هایی مانند عفونت‌های پوستی و جراحات درمان نشده مبتلا شوند، و مشابه سایر گربه‌ها، گاهی اوقات از حیوانات دیگر هاری می‌گیرند و می‌میرند.

سرگین کاراکال

گربه کاراکال معمولا سرگین خود را در مناطقی که به راحتی قابل مشاهده است می‌گذارد. این سرگین‌ها معمولاً سفت و محکم هستند، رنگ آن‌ها از خاکستری روشن تا سیاه متغیر است، و به شکل چند قسمتی دیده می‌شوند. این سرگین‌ها اغلب حاوی موهای نازک موش، خرگوش، پرهای پرندگان، و استخوان‌های نسبتا کوچک هستند.

زیستگاه و پراکندگی کاراکال

گربه کاراکال در مناطق مختلفی از آفریقا، به ویژه در جنوب قاره، و در آسیا، از شبه جزیره عربستان تا غرب هندوستان یافت می‌شود. این گربه‌سان ترجیح می‌دهد در استپ‌های خشک، مناطق نیمه بیابانی، بوته‌زارها، ساواناها و جنگل‌های با درختان کم‌تر زندگی کند و به ندرت در مناطق جنگلی همیشه سبز و جنگل‌های کوهستانی دیده می‌شود.

در ایران، کاراکال عمدتاً در مناطق بیابانی و نیمه بیابانی به خصوص در اطراف کویر مرکزی مستقر است. مناطقی مانند منطقه حفاظت شده کالمند در شهرستان مهریز استان یزد، شهرستان‌های استهبان و نی‌ریز و منطقه بهرام گور در استان خراسان شمالی، همچنین در استان‌های ایلام، لرستان و خراسان جنوبی و منطقه حفاظت شده عباس‌آباد نائین، به عنوان زیستگاه‌های ایده‌آل این گونه شناخته می‌شوند. اخیراً، حضور این جانور در بخش ناغان استان چهارمحال و بختیاری نیز گزارش شده است.

کاراکال‌ها مناطقی با پوشش گیاهی خوب یا مناطق صخره‌ای که امکان پناه و کمین را فراهم می‌کنند را ترجیح می‌دهند. گاهی اوقات، این گربه‌سان‌ها در شکاف‌های زمین یا حفره‌های ساخته شده توسط حیوانات دیگر لانه‌گزینی می‌کنند.

تنوع زیرگونه‌های کاراکال

گربه کاراکال به عنوان گونه‌ای با تنوع زیستی بالا، در مجموع ۹ زیرگونه شناخته شده دارد که از این تعداد، ۷ زیرگونه در قاره آفریقا و ۲ زیرگونه در قاره آسیا یافت می‌شوند.

در آفریقا، بزرگ‌ترین جمعیت‌های کاراکال در جنوب آفریقا (C.c.caracal) و نامیبیا (C.c.damaransis) ساکن هستند. در آسیا، زیرگونه‌های کاراکال در ترکمنستان (C.c.michaelis) و جنوب غربی آسیا (C.c.schmitzi) به عنوان شرقی‌ترین حد پراکندگی این گونه شناخته شده‌اند، که در مقایسه با جمعیت‌های آفریقایی، تعداد آن‌ها کمتر است.

در ایران، زیرگونه‌های مشاهده شده بیشتر متعلق به زیرگونه جنوب غرب آسیا (schmitzi) هستند. با این حال، احتمال می‌رود که در بخش‌های شمالی‌تر ایران، زیرگونه ترکمنستانی (michaelis) نیز وجود داشته باشد. برای تعیین دقیق زیرگونه‌های کاراکال در ایران، نیاز به مطالعات و تحقیقات بیشتری است.

چالش‌ها و تهدیدات پیش روی کاراکال در ایران

گربه کاراکال گوش سیاه در ایران با تهدیدات متعددی روبرو هستند که بقای آن‌ها را به خطر می‌اندازد. از جمله این تهدیدات می‌توان به تخریب زیستگاه‌ها، ناامنی در مناطق حیاتی، تصادفات جاده‌ای، و کمبود منابع غذایی اشاره کرد. ایجاد و توسعه جاده‌هایی که از مناطق حفاظت‌شده و زیستگاه‌های طبیعی عبور می‌کنند، نیز نمی‌تواند نادیده گرفته شود.

شهرنشینی و ساخت‌وسازها، منجر به کاهش منابع غذایی برای این گونه شده و آن‌ها را با خطر گرسنگی مواجه ساخته‌اند. همچنین، کاهش طعمه‌های طبیعی و ورود انسان‌ها به زیستگاه‌های این گونه، منجر به نزدیکی کاراکال‌ها به جوامع انسانی شده، که گاهی به حمله به دام‌های اهلی و در نتیجه کشته شدن این گربه‌سانان توسط انسان‌ها منجر می‌شود.

گربه های گوش سیاه به عنوان جانورانی بسیار محتاط و مخفی‌کار، به شدت نسبت به حضور انسان‌ها حساس هستند و ممکن است در صورت احساس خطر، برای چندین روز از پناهگاه‌های خود خارج نشوند، که این امر می‌تواند به کمبود شدید غذا منجر شود.

علاوه بر این‌ها، فقدان آموزش و آگاهی در جوامع محلی نسبت به اهمیت حفظ این گونه و سایر گونه‌های در رأس هرم غذایی، یکی از چالش‌های جدی در راه حفظ گربه های کاراکال به شمار می‌رود. شیر و کفتار به عنوان دو شکارچی اصلی گربه کاراکال است و همچنین تهدیداتی جدی برای آن‌ها محسوب میشود. در برخی مواقع، سگ‌های گله نیز به عنوان عامل اصلی تهدید برای گربه کاراکال در ایران شناخته می‌شوند، که اخیراً شاهد موردی بودیم که یک کاراکال به دلیل ترس از سگ گله، به درختی پناه برده بود اما در نهایت توسط سگ شکار شد.

شاید بخواهید بخوانید: گربه بریتیش(بهترین نژاد گربه خانگی)

تدابیر حفاظتی برای کاراکال

کاراکال به عنوان یکی از گونه‌های تحت حمایت در قوانین سازمان حفاظت محیط زیست شناخته شده است. این گربه‌سان در فهرست سرخ IUCN در دسته “کمترین نگرانی” (LC) قرار گرفته و در آسیا طبق پیوست I کنوانسیون CITES حفاظت می‌شود. وجود کاراکال در مناطق دورافتاده و خشک و همچنین نداشتن تعارضات جدی با انسان‌ها، به این گونه امکان داده تا وضعیت نسبتاً مناسبی از نظر بقا داشته باشد. از نظر سازمان حفاظت محیط زیست ایران نیز، کاراکال به عنوان یک گونه حمایت‌شده درج شده است، که این خود بیانگر اهمیت و ضرورت حفاظت از این جاندار در سطح ملی و بین‌المللی است.

گزارش‌های مشاهده کاراکال در سراسر ایران

8 آبان 1402، گربه کاراکال در کاشان: رئیس اداره حفاظت محیط زیست اردستان، از کشف و شناسایی کاراکال، گربه‌سان نادر و ارزشمند، در منطقه حفاظت‌شده خارو خبر داد که این اولین مورد در این شهرستان است.

13 دی 1402، گربه کاراکال در تربت‌حیدریه: رئیس حفاظت محیط زیست رشتخوار، از اولین مشاهده کاراکال در این منطقه خبر داد، که نشان از اهمیت ویژه این گونه در حفظ تنوع زیستی دارد.

26 شهریور 1390، گربه کاراکال در ایلام: محیط زیست استان ایلام توسط دوربین‌های تله‌ای در منطقه کوهستانی بدره، موفق به ثبت تصاویری از کاراکال شد که این گربه‌سان را در محیط طبیعی خود نشان می‌دهد.

30 بهمن 1401، گربه کاراکال خراسان در رضوی: علی اصغر حمزه‌پور، با اشاره به ثبت تصاویر کاراکال در منطقه طبیعی بردسکن، از امکان افزایش جمعیت این گونه در منطقه خبر داد.

12 شهریور 1402، گربه کاراکال در سیرجان: کاراکال در دوربین‌های تله‌ای این منطقه به طور واضح ثبت شده است، بیانگر حضور پایدار این گونه در منطقه.

1 مهر 1396، گربه کاراکال در فارس: معاون فنی حفاظت محیط زیست استان فارس تایید کرد که تصاویر کاراکال در پارک ملی بموی شیراز ثبت شده و نشان از احتمال افزایش جمعیت این گونه در پارک دارد.

17 فروردین 1402، گربه کاراکال در خوزستان: تصویر این گونه کمیاب برای اولین بار توسط یک علاقمند به حیات وحش ثبت شده است، که نشان دهنده اهمیت فرهنگ سازی و حفاظت محیط زیست است.

26 مهر 1397، گربه کاراکال در فارس: بر اثر تصادف رانندگی، یک قلاده کاراکال در جاده کازرون تلف شد که نشان دهنده نیاز به اقدامات حفاظتی بیشتر در جاده‌ها است.

11 تیر 1401، گربه کاراکال در کرمان: با همکاری محیط‌بانان، تصاویر یک کاراکال در منطقه آزاد شمس ثبت شد، که امیدواری به تداوم حیات این گونه را افزایش می‌دهد.

5 مهر 1395، گربه کاراکال در اصفهان: متأسفانه یک کاراکال در تصادف با خودرو در بادرود کشته شد، که نشان‌دهنده خطرات ناشی از تردد غیرمحافظت‌شده حیوانات بر جاده‌ها است.

31 اردیبهشت 1392، گربه کاراکال در ایلام: مشاهده توله کاراکال در کبیرکوه، امیدی برای آینده این گونه در منطقه است.

23 تیر 1401، گربه کاراکال در یزد: کارشناسان حین بازدید از پارک ملی سیاهکوه، موفق به مشاهده کاراکال شدند، که نشان‌دهنده حضور و فعالیت مستمر این گونه در منطقه است.

این گزارش‌ها نشان دهنده پراکندگی و چالش‌های محافظت از کاراکال در ایران است و اهمیت توجه بیشتر به حفاظت از این گونه را مورد تأکید قرار می‌دهد.

تهدیدات موجود برای بقای سیاه گوش کاراکال

وضعیت جمعیتی سیاه گوش کاراکال در جهان به‌طور دقیق معلوم نیست، اما گزارش‌ها نشان می‌دهند که در مناطقی مانند آفریقای جنوبی و نامیبیا که غذای کافی در دسترس است، جمعیت این حیوان در حال افزایش می‌باشد.

به‌علاوه، تصور می‌شود که بزرگ‌ترین تعداد سیاه گوش‌ها در کوه‌های کیپ شرقی آفریقای جنوبی زندگی می‌کنند.

اما در شمال آفریقا، جمعیت این گونه به دلیل شکار غیرقانونی رو به کاهش است.

در آسیا نیز، به دلیل حملات کشاورزان به این حیوانات، شاهد کاهش تعداد سیاه گوش‌ها هستیم.

روابط بین شیر و کاراکال

در گذشته به گربه های کاراکال لقب هایی چون پروانه، پروانک، فرانک، و شاطر شیر داده شده است. این نامگذاری ها به دلیل ارتباط نزدیکی است که میان شیرها و کاراکال ها در مناطقی که هر دو گونه در کنار هم زندگی می‌کنند، مشاهده شده است. در بسیاری از مواقع، کاراکال‌ها از باقی‌مانده طعمه‌های شیرها تغذیه می‌کنند.

بوفون، طبیعت‌دان فرانسوی قرن هجدهم، وابستگی متقابل این دو گونه را در آفریقا بررسی کرده است. او توضیح می‌دهد که گربه های کاراکال‌ به دلیل اندازه کوچک‌ترشان، در کنار شکارچیان بزرگی مثل شیر، کفتار و پلنگ زندگی می‌کنند و از غذای اضافی این حیوانات قدرتمند بهره می‌برند. گاهی اوقات، کاراکال‌ها حتی به طور ناخواسته به عنوان راهنمای شیرها برای یافتن شکار عمل می‌کنند؛ با توجه به قدرت بویایی بسیار بالای کاراکال، شیرها می‌توانند با کمک این حس تیزبین، طعمه را از فواصل دورتر شناسایی کنند.

تعامل کاراکال با انسان

متأسفانه گربه های گوش سیاه در مواجهه با انسان‌ها و وسایل نقلیه به شدت ترسو هستند. این حیوانات گاهی اوقات در مقابل اتومبیل‌ها کاملاً متوحش و بی‌حرکت می‌شوند، به طوری که می‌توان آن‌ها را به آسانی با دست گرفت. کاراکال‌ها در مقایسه با خویشاوندان گربه‌سان خود مانند یوز، کوچک‌تر، ضعیف‌تر و کندتر هستند.

در عصر حاضر، گاهی اوقات کاراکال‌ها به عنوان حیوان خانگی نگهداری می‌شوند و به زندگی در کنار انسان عادت می‌کنند. با این حال، شکار این جانور برای استفاده از پوست آن به‌ویژه در غرب و مرکز آفریقا، یک تهدید جدی برای بقای آن به شمار می‌رود.

حقایق جالب درباره کاراکال

کاراکال‌ها حتی به حیواناتی که سه برابر از خودشان بزرگ‌تر هستند نیز حمله می‌کنند. آن‌ها مانند پلنگ‌ها، گاهی اوقات باقی‌مانده غذای خود را در میان درختان و بوته‌ها مخفی می‌کنند. کاراکال می‌تواند بیش از 4.5 متر در هوا بپرد و در یک جهش قادر به کشتن 10 تا 12 پرنده است. گفته شده است که در هر گوش کاراکال 20 ماهیچه وجود دارد که به آن‌ها شنوایی بسیار خوبی می‌بخشد و در ردیابی طعمه‌ها به آن‌ها کمک می‌کند.

خرید گربه کاراکال + قیمت گربه کاراکال

گربه های کاراکال به چند دلیل توسط پت شاپ گلبا فروخته نمی‌شود:

• تعداد گربه های کاراکال در کشور ایران و کل جهان کم است و با خرید و فروش گربه کاراکال گوش سیاه باعث انقراض این نژاد می‌شود.
• گربه کاراکال یک گربه وحشی است و خرید و فروش این نژاد باعث آسیب به افراد جامعه می‌شود.