معرفی بیماری دیستمپر (Canine distemper)
آخرین بروزرسانی: فروردین 17, 1404
دوست داری یه بچه گربه داشته باشی؟
برای مشاوره رایگان درباره گربه ها میتونید با مشاوران تماس بگیرید.
جدول محتوا
بیماری دیستمپر در سگ یکی از چالش های جدی برای سلامت این حیوانات دوست داشتنی است که به دلیل ویژگی های ویروسی و قابلیت انتقال بالای آن، توجه و مراقبت ویژه ای را از سوی صاحبان سگ و دامپزشکان طلب می کند. این بیماری با تأثیر گذاری بر بخش های مختلف بدن مانند سیستم تنفسی، گوارشی و عصبی، می تواند عوارض نگران کننده ای به همراه داشته باشد. در این مقاله که توسط تیم گلبا گرد آوری شده، قصد داریم شما را با جنبه های مختلف بیماری دیستمپر، از تعریف و علائم آن گرفته تا روش های پیشگیری و درمان، آشنا کنیم.
بیماری دیستمپر چیست؟
دیستمپر (Canine Distemper) یک بیماری ویروسی خطرناک است که عمدتاً سگ ها را درگیر می کند. این بیماری سگ توسط ویروسی از خانواده پارامیکسوویریده (Paramyxoviridae) ایجاد می شود و علاوه بر سگ ها، برخی حیوانات گوشت خوار مانند راسو، روباه و گرگ را نیز تحت تأثیر قرار می دهد. به گفته متخصصانی مانند (AKC) توله سگ های واکسینه نشده، سگ های بالغ بدون ایمنی کافی و سگ هایی با سیستم ایمنی ضعیف، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند.
ویروس دیستمپر ابتدا به لوزه ها و گره های لنفاوی حمله می کند و پس از تکثیر در حدود یک هفته، به بخش های مختلف بدن از جمله دستگاه تنفسی، گوارشی، تناسلی، سیستم عصبی مرکزی، اپیتلیوم تخمدان و اعصاب بینایی گسترش می یابد. این بیماری در مناطقی مانند شمال آمریکا، اروپا و استرالیا شیوع بیشتری دارد و به عنوان یکی از عوامل اصلی مرگ و میر در سگ ها شناخته می شود.
راه های انتقال ویروس دیستمپر
ویروس دیستمپر به سرعت و از طریق مسیر های مختلفی منتقل می شود که آگاهی از آن ها برای پیشگیری ضروری است:
- هوا: ذرات معلق در هوا که از سرفه یا عطسه سگ آلوده منتشر می شوند.
- تماس مستقیم: ارتباط نزدیک و فیزیکی با سگ مبتلا.
- تماس غیر مستقیم: استفاده از وسایلی مانند ظرف آب و غذا، لباس، ملافه، کفش یا فرش آلوده.
- انتقال جنینی: سگ های ماده باردار می توانند ویروس را از طریق جفت به جنین منتقل کنند؛ به همین دلیل، واکسیناسیون قبل از بارداری اهمیت زیادی دارد.
- ترشحات بدن: ترشحات تنفسی (از چشم و بینی)، استفراغ، مدفوع و ادرار سگ مبتلا همگی می توانند ویروس را منتقل کنند.
نکته مهم این است که سگ های بهبودیافته تا ۴ ماه پس از بهبودی همچنان می توانند ناقل ویروس باشند. به همین دلیل، جدا سازی سگ های مشکوک تا زمان بهبودی کامل، یکی از اقدامات کلیدی برای کنترل بیماری است.
علائم بیماری دیستمپر در سگ
بیماری دیستمپر در سگ با علائم متنوع و گسترده ای همراه است که در دو مرحله اصلی، یعنی مرحله سیستمیک و مرحله عصبی، بروز می کند. دوره کمون این بیماری معمولاً بین ۱ تا ۶ هفته است، اما علائم اغلب در بازه ۱ تا ۴ هفته پس از ابتلا نمایان می شوند. شناخت دقیق این علائم می تواند به تشخیص زود هنگام و افزایش شانس درمان کمک کند. در ادامه، علائم هر مرحله را به تفصیل بررسی می کنیم:
۱. مرحله سیستمیک (اولیه)
در این مرحله، ویروس به سیستم های مختلف بدن حمله می کند و علائم عمومی زیر مشاهده می شود:
- تب: معمولاً ۳ تا ۶ روز پس از عفونت شروع می شود و گاهی به صورت دو فازی (با فاصله) ظاهر می شود.
- ترشحات آبکی یا چرکی: از چشم و بینی سگ خارج می شود که می‌تواند نشانه اولیه عفونت باشد.
- بی حالی و بی اشتهایی: سگ انرژی خود را از دست می دهد، علاقه‌ای به غذا نشان نمی دهد و کاهش وزن پیدا می کند.
- مشکلات تنفسی: سرفه، تنفس دشوار و حتی ذات الریه از علائم شایع این مرحله است.
- اختلالات گوارشی: استفراغ و اسهال (که گاهی با خون همراه است) دیده می شود.
- تخریب گلبول های سفید (لنفوپنی): این وضعیت سیستم ایمنی سگ را ضعیف تر می کند و او را در برابر عفونت های دیگر آسیب پذیر می سازد.
۲. مرحله عصبی (پیشرفته)
اگر بیماری پیشرفت کند، ویروس به سیستم عصبی مرکزی حمله می کند و علائم شدید تری بروز می دهد:
- تشنج و مشکلات حرکتی: رعشه، پرش عضلانی (میوکلونوس) و تشنج از نشانه های بارز این مرحله است.
- فلج: ممکن است فلج کامل یا ناقص رخ دهد، همراه با نیستاگموس (حرکات غیر ارادی و تکراری چشم).
- تغییرات رفتاری: سگ ممکن است پرخاشگر، افسرده یا دچار نوسانات سر و چرخش غیر عادی شود.
- مشکلات چشمی: التهاب ملتحمه، آسیب به عصب بینایی و حتی نا بینایی از عوارض احتمالی است.
- التهاب مغز و نخاع (آنسفالیت): این وضعیت می تواند به آسیب های دائمی منجر شود.
- مینای دندان غیر عادی: در سگ های جوانی که قبل از رشد دندان های دائمی مبتلا شده اند، مینای دندان ممکن است به‌درستی تشکیل نشود.
- هیپرکراتوز یا پد های پا: در مرحله حاد بیماری، پد های پای سگ ضخیم و سفت می شود که به “بیماری پد پا” معروف است و برای سگ ناراحتی ایجاد می کند.
علائم بیماری دیستمپر
حدود نیمی از سگ هایی که به علائم شدید دیستمپر مبتلا می شوند، در صورت عدم درمان به‌موقع جان خود را از دست می دهند. سگ هایی که از مرحله حاد جان سالم به در می برند، ممکن است با عوارض ماندگار مانند آسیب های مغزی و عصبی به زندگی ادامه دهند.
روش های تشخیص بیماری دیستمپر
تشخیص بیماری دیستمپر در سگ ها فرآیندی پیچیده است که نیازمند تلفیقی از معاینه بالینی و آزمایش های تخصصی است. دامپزشکان با استفاده از ابزار های زیر تلاش می کنند تا این بیماری را به‌درستی شناسایی کنند:
- معاینه بالینی: دامپزشک ابتدا علائم ظاهری سگ را بررسی می کند و اطلاعاتی درباره سابقه واکسیناسیون و شرایط محیط زندگی او جمع آوری می کند.
- شمارش کامل سلول های خونی (CBC): کاهش تعداد لنفوسیت ها (لنفوپنی) یکی از نشانه های اولیه این بیماری است.
- تست PCR: این آزمایش با شناسایی RNA ویروس در نمونه هایی مانند خون، ادرار یا ترشحات تنفسی، تشخیص دقیق تری ارائه می دهد.
- سرولوژی: اندازه گیری آنتی بادی های IgM و IgG در خون انجام می شود، اما در سگ های جوان ممکن است نتایج با آنتی بادی های ناشی از واکسن تداخل داشته باشد.
- آزمایش مایع مغزی نخاعی (CSF): در مواردی که علائم عصبی مشاهده می شود، این آزمایش برای شناسایی ویروس در سیستم عصبی مرکزی به کار می رود.
- رادیو گرافی و MRI/CT: این روش ها برای بررسی عوارضی مانند ذات الریه یا ضایعات مغزی استفاده می شوند.
لنفوپنی ممکن است با بیماری هایی مانند پاروویروس اشتباه گرفته شود، بنابراین انجام آزمایش های تکمیلی برای تأیید تشخیص ضروری است. محققان دانشگاه کرنل (Cornell University) در سال ۲۰۲۲ مطالعاتی انجام دادند که نشان داد ویروس دیستمپر می تواند به‌طور همزمان در سگ های خانگی و حیات و حش شیوع پیدا کند. آن ها استفاده از تست های PCR پیشرفته را برای تشخیص زود هنگام پیشنهاد کردند، اما تأکید داشتند که هنوز درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد و پیشگیری همچنان بهترین راهکار است منبع: Cornell University .
پیشگیری از بیماری دیستمپر
پیشگیری از دیستمپر در سگ ها با ترکیبی از واکسیناسیون اصولی و مدیریت صحیح سبک زندگی امکان پذیر است. در ادامه، راهکار های کلیدی را مرور می کنیم:
۱. واکسیناسیون
- واکسن زنده تخفیف یافته (MLV): این نوع واکسن مؤثر ترین گزینه برای ایجاد ایمنی طولانی‌مدت است. برنامه پیشنهادی شامل تزریق در هفته های ۶، ۹، ۱۲ و ۱۶ و دوز های یاد آور هر ۱ تا ۳ سال یک بار است.
- واکسن کشته شده: این گزینه ایمن تر است، اما پاسخ ایمنی ضعیف تری ایجاد می کند و تنها ۲۰ تا ۳۰ درصد سگ ها ایمنی کامل به دست می آورند.
- نکته مهم: آنتی بادی های موجود در آغوز (شیر اولیه مادر) ممکن است اثر بخشی واکسن را در توله سگ ها کاهش دهد، بنابراین زمان بندی دقیق تزریق حیاتی است.
۲. مدیریت محیطی
- ایزوله کردن سگ های مشکوک: سگ های بیمار یا مشکوک به بیماری باید جدا نگه داشته شوند.
- ضد عفونی محیط: استفاده از محلول هیپوکلریت سدیم (مانند وایتکس رقیق شده) برای تمیز کردن سطوح توصیه می شود.
- محدود کردن تماس: از تماس سگ با حیوانات ناشناس، به‌ویژه در محیط های پرخطر، جلوگیری کنید.
۳. سبک زندگی سالم
- تغذیه و استراحت: رژیم غذایی با کیفیت، خواب کافی و ورزش منظم به تقویت سیستم ایمنی سگ کمک می کند.
- واکسن چند گانه (پلی والان): استفاده از واکسن هایی که دیستمپر را همراه با سایر بیماری های شایع پوشش می دهند، گزینه ای کاربردی و مؤثر است.
بهترین برند های واکسن دیستمپر
واکسیناسیون یکی از مؤثر ترین روش ها برای پیشگیری از بیماری دیستمپر است. در ادامه، به برخی از بهترین برند های واکسن که در بازار های جهانی و ایران شناخته شده هستند، اشاره می کنیم:
- Nobivac DHPPi (هلند): یک واکسن چند گانه با کیفیت که محافظت قوی در برابر دیستمپر و سایر بیماری های شایع سگ ها ارائه می دهد.
- Vanguard Plus 5 (آمریکا): این واکسن به دلیل پوشش جامع دیستمپر و بیماری های دیگر، انتخابی محبوب در میان دامپزشکان است.
- Eurican DHPPi (فرانسه): گزینه ای مؤثر و قابل اعتماد برای ایمن سازی سگ ها در برابر دیستمپر.
- Canigen DHPPi (هلند): یک واکسن چند گانه دیگر که با ایجاد ایمنی پایدار، از سگ ها در برابر دیستمپر محافظت می کند.
- واکسن چند گانه رازی (ایران): محصولی بومی که با توجه به شرایط محلی طراحی شده و دیستمپر را پوشش می دهد.
- واکسن چند گانه دام پزشکی ایران (IVC): یک گزینه داخلی دیگر که برای ایمن سازی سگ ها در برابر دیستمپر و بیماری های مشابه تولید شده است.
انتخاب برند مناسب به توصیه دامپزشک و شرایط سگ شما بستگی دارد.
درمان بیماری دیستمپر
متأسفانه هیچ درمان اختصاصی برای ویروس دیستمپر وجود ندارد و تمرکز اصلی بر مدیریت علائم و پیشگیری از عوارض ثانویه است. روش های درمانی شامل موارد زیر می شود:
۱. درمان حمایتی
- مایع درمانی وریدی: برای جبران کم آبی ناشی از اسهال و استفراغ استفاده می شود.
- تغذیه مناسب: غذا های نرم و مغذی به حفظ انرژی و بهبود وضعیت عمومی سگ کمک می کند.
۲. کنترل عفونت های ثانویه
- آنتی بیوتیک ها: دارو هایی مانند آموکسی سیلین برای درمان عفونت های باکتریایی مثل ذات الریه تجویز می شوند.
۳. مدیریت علائم عصبی
- دارو های ضد تشنج: فنوباربیتال یا دیازپام برای کنترل تشنج و رعشه به کار می روند.
- کورتیکو استروئید ها: در موارد نادر و با احتیاط (به دلیل خطر عفونت ثانویه)، برای کاهش التهاب مغزی استفاده می شوند.
بدون مراقبت به موقع، سگ های مبتلا به ویژه آن هایی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، ممکن است ۲ تا ۵ هفته پس از ابتلا جان خود را از دست بدهند (منبع: Merck Veterinary Manual). اما با درمان حمایتی مناسب، شانس بهبودی افزایش می یابد.
آیا بیماری دیستمپر به انسان منتقل می شود؟
خیر، ویروس دیستمپر قابلیت انتقال به انسان را ندارد. این ویروس به صورت اختصاصی گونه های خاصی از حیوانات مانند سگ ها و برخی گوشت خواران را درگیر می کند و برای انسان ها خطری ایجاد نمی کند. با این حال، صاحبان سگ باید نکات بهداشتی را رعایت کنند تا از انتقال ویروس به سایر سگ ها جلوگیری شود.
کلام آخر
بیماری دیستمپر یک تهدید جدی برای سگ ها، به ویژه توله سگ های واکسینه نشده و سگ های با ایمنی پایین است. این ویروس از طریق هوا، تماس مستقیم و غیر مستقیم منتقل می شود و می تواند به عوارض جبران ناپذیری مانند آسیب های مغزی و عصبی منجر شود.
علائمی مانند تب، ترشحات تنفسی، تشنج و هیپرکراتوز پد های پا از نشانه های اصلی آن هستند و در صورت عدم درمان، حدود نیمی از سگ های مبتلا جان خود را از دست می دهند. بهترین راه مقابله با این بیماری، پیشگیری از طریق واکسیناسیون منظم و رعایت اصول بهداشتی است. اگرچه درمان قطعی برای ویروس وجود ندارد، مراقبت های حمایتی می تواند به بهبود وضعیت سگ کمک کند. آگاهی و اقدام به‌موقع، کلید نجات سگ ها از این بیماری خطرناک است.
